Parann Tarihi

place here to learn-treasure place here to learn-treasure-defıne defıne defıne defıne sıgnal sıgns-solutıons-map-defıne path defıne-detector-cın-magıc-defıne search bars made-metals-charm-bury-bandit-defıne of documents-mound-tumulus-bandits- mystery of money-jewellery-defıne-archaeology-hıstory museums-ıslamıc-defıne natural stone-sculpture-news-mythology-antıque-archaeology-ancıent cıtıes-regıons-ancıent trade routes-horasan-ebced-sıgnal solutıons-defıne search-roman-byzantıne maps-green coıns only defıne to learn

PARANIN TARİHİ
Asil Turk - Paranın Tarihi (Kronolojik Cetvel )
Kronolojik Cetvel



Roy Davies & Glyn Davies 1996

Kaynak: A History of Money from Ancient Times to the Present Day



University of Wales Press 1996





· Tarihin çok erken dönemlerinde bir belirsizlik vardır. Çin’deki ilk parasal gelişmeler üzerinde de tartışmalar vardır.



· M.Ö. 9000 civarı – M.Ö. 6000 : Sığırların evcilleştirilmesi ve tarımın başlangıcı.



Çeşitli toplumlarda ve çeşitli dönemlerde canlı hayvanlar özellikle sığır; bitkilerden de hububat türleri para yerine kullanıldılar.



· ? – M.Ö. 3100 civarı: Mezopotamya’da yazı icat edildi.



Asıl kullanım gelişme ve hesap tutma.



· M.Ö. 3000 civarı – M.Ö. 2000 civarı: Mezopotamya’da bankacılığın gelişmesi.



Kıymetli şeylerin emniyetli yerlerde depolanması.



· M.Ö. 2575 civarı: Gize’de Büyük Piramit’in inşası.



Az miktarda ve sınırlı kullanımı olan para ile büyük çaplı ve uzun vadeli projelerin yapımı.



· M.Ö. 2250 civarı – M.Ö. 2150 civarı: Kapadokya hükümdarları gümüş külçelerin kalitesine kefil oluyorlar.



Külçelerin ağırlığı ve saflığına dair verilen devlet garantisi para olarak kabul edilmelerine yol açıyor.



· M.Ö. 1792 civarı - M.Ö. 1750 civarı: Babil’de Hammurabi dönemi.



Hammurabi Yasaları bankacılık ile ilgili hükümler içeriyor.



· M.Ö. 1200 civarı: Çin’de deniz salyangozu kabukları para olarak kullanılıyor.





· M.Ö. 1000 civarı – M.Ö. 500 civarı: Çin’de para olarak bel çapa ve bıçak gibi madeni el aletlerinin kullanımı.





· M.Ö. 950: Saba Melikesi Solomon’u ziyaret eder ve birbirlerine hediyeler veririler.



· M.Ö. 687: Lidya’da kaba aaaal para kullanılır. (Heredot’a göre)





· M.Ö. 640 civarı – M.Ö. 630 civarı: Lidya’da ilk gerçek madeni para üretildi.



Lidya ve Anadolu’nun ilk madeni paraları altın ve gümüşün doğal doğal karışımı olan elektrum’dan yapılıyordu.



· M.Ö. 600: Pythius Yunanistan ve Anadolu’nun ilk tüccar bankeridir.



· M.Ö. 600 civarı – M.Ö. 300: Çin’de yuvarlak aaaal madeni paralar icat edildi.



Bu paraların değerleri çok düşük olduğundan pahalı alış-verişlerde kullanılamıyordu.





· M.Ö. 600 civarı – M.Ö. 570 civarı: Madeni para kullanımı Lidya’dan Yunanistan’a doğru hızla artar.



Atinalılar madeni para basımından önce para olarak demir çubukları ve uzun çivileri kullanıyorlardı.





· M.Ö. 550 civarı: Lidyalılar Krezüs’ün hükümdarlığı döneminde saf altın ve gümüşten oluşan dünyanın ilk iki aaaalli madeni paralarını üretiyorlar.



· M.Ö. 546: Lidya Kralı Krezüs Persliler tarafından esir alınıyor.



Bunun sonucunda madeni para kullanımı Persia’da da (eski İran) yayılıyor. Yunanlıların aksine Lidyalılar altın parayı gümüş paraya tercih ederler.



· M.Ö. 546: Atina Owls’u üretiliyor.



· M.Ö. 490 civarı: Laurion Madenleri’nde zengin gümüş damarlarının bulunması.



Bundan sonra Themistokles gelirlerin bir kısmının kullanılması ile Atinalıları savaş donanması inşa etmeleri konusunda ikna eder.



· M.Ö. 480: Salamis Savaşı.



Atina donanmasının Perslilere karşı kazandığı zafer üzerine Yunan uygarlığı korunur.



· M.Ö. 407: Isparta Laurion Madenleri’ni ele geçirir.



20000 köleyi azat eder ve Atinalılara gümüş malzemeleri miras olarak bırakır.



· M.Ö. 406-405: Atinalılar gümüş kaplamalı bronzdan madeni paraları tedavüle çıkartırlar.



Atina halkı gümüş paraları toplarlar sonuç olarak bu paralar hızla sirkülasyondan kalkar ve geriye sadece değersiz bronz paralar kalır.



· M.Ö. 405: Aristophanes’in “Kurbağalar” komedisi sahneye konur.



Bu oyunda Aristophanes değersiz yeni paranın değerli eski parayı nasıl tedavülden kaldırdığından bahseder. Belki de ilk defa bu oyunda “Gresham’s Law” dan söz edilmektedir (Gresham’s Law: Bir ülkede halkın gözünde biri değerli diğeri değersiz iki tür para tedavülde ise bunlardan değersiz olanı piyasaya hakim olur).



· M.Ö. 394-371: Atinalı banker Pasion’un kariyeri.



Bir köle olan Pasion zamanla en zengin ve ünlü Yunan bankeri olur özgürlüğünü ve Atina vatandaşlığını kazanır. Yunan bankacılığı esasen peşin işlemler olarak yürütülür.



· M.Ö. 390: Galliler Roma’ya saldırır.



Şehrin ihtiyat akçelerinin saklandığı Capitol (Ulusal Tapınak)’de kazların gıdaklaması muhafızları uyarır. Bu duruma minnettar olan Romalılar uyarı tanrıçası Moneta’ya bir mabed inşa ederler. Moneta adından “money=para” ve “mint=madeni para basmak darphane” adları türer.



· M.Ö. 360-336: Makedonya’da II. Philip hükümdarlığı.



II. Philip Makedonya ile Yunanistan’ı birleştirir. Krallığının acil ihtiyaçlarını karşılamak için gereğinden fazla olmak üzere madeni para bastırır. Bunların arasında M.Ö. 356 olimpiyatlarında iki tekerlekli araba yarışlarındaki zaferini kutlamak için bastırılan altın “stater” ise madeni paranın propodanga amaçlı kullanılışının ilk örneğidir.



· M.Ö. 350 civarı:



Yunanistan’da riskli işlerin dışında normal faiz oranı %10’dur. Demosthenes’e göre sıradan işler için faiz oranı %10’dur. Gemi kiralama gibi riskli işlerde bu oran %20 ile %30 arasındadır.



· M.Ö. 336-323: Büyük İskender’in hükümdarlığı.





Anadolu’nun fethinin Büyük İskender’e günlük maliyeti yaklaşık 20 talent (=para ve tartı sistemi) veya yarım ton gümüşe eşittir. Daha sonra oldukça büyük bir hacimde olan Pers hazineleri ele geçirilir. Para basımı ve askerlere yapılan ödemeler imparatorluk içindeki ticarete büyük etki yapar. Büyük İskender aynı zamanda gümüş ile altın arasındaki değişim oranını da “10 ünite gümüş = 1 ünite altın” şeklinde basite indirgemiştir.



· M.Ö. 323-30: Mısır’da Ptolomies’in imparatorluğu.



Çok önceleri Mısır Yunan kontrolü altındayken kıymetli aaaallere ilaveten tahıl da kullanıldı ve ulusal tahıl ambarları banka gibi çalıştılar. Ptolomies yerel depo emanet sistemini İskenderiye’deki merkez bankası ile tamamen ciro sistemine entegre etti. Ödemeler bir hesaptan diğer hesaba transfer yoluyla ve para geçişi olmadan yapıldı.



· M.Ö. 275: ‘Aes signatum’ veya bronz çubuklar Roma’da halâ kullanımdadır.



Kaba bronz çubuklar sonradan yerini daha uygun olan madeni paralara bırakır.



· M.Ö. 269: Romalılar tarafından gümüş paraların düzenli basımı yapılır ve para dolaşımı yaygınlaşır.



Güney İtalya ve Sicilya’daki Yunan kolonileri ve Kartaca örneğine rağmen Romalıların madeni paraya intibakı geç olmuştur.



· M.Ö. 218-201: Roma ve Kartaca arasındaki II.Pön Savaşı.



Romalı yöneticiler birliklere büyük miktarda para ödenmesi gerekince paranın madeninin saflığını ve ağırlığını düşürürler bu ise enflasyona neden olur.



· M.Ö. 200 civarı: Delos ünlü bir bankacılık merkezi oluyor.



Kıraç ve verimsiz bir Yunan adası olan Delos finansal bir merkez olmak için muhteşem limanı ve ünlü Apollon Tapınağı’ndan yararlanır. Esaslı rakiplerinden biri olan Kartaca’nın Romalılara yenilmesi yükselmesinde yardımcı olur. İşlemler ciro veya kredi transferi yoluyla yapılır.



· M.Ö. 118. Çin’de deri para kullanılır.



Bunların her biri yaklaşık 1 foot2 boyutunda beyaz geyik derisinden ibaret olup 40000 cash değerindeydiler (cash = Çin’in o zamanki asıl aaaal parasının adı).



· M.Ö. 55 ve 54: Julius Caesar Britanya’ya sefer düzenler.



Bu seferler sırasında Britanyalıların hala para olarak kılıç tipi yaprakları kullandıkları görülür. Bununla birlikte bazı Celtic kabileleri altın gümüş bronz ve potin kullanarak kendi paralarını üretmeye başlamışlardır. (potin=bakır ve teneke alaşımı)



· M.Ö. 30 – M.S. 14: Augustus Caesar’ın hükümdarlığı.



Augustus yeni ve neredeyse saf altın ve gümüş paralar kullanarak ve yine yeni pirinç ve bakır olanları da kullanarak para ve vergi sistemlerinde reform yaptı. Buna ilaveten üç yeni vergi de yürürlüğe girdi: genel perakende satışlar vergisi arazi vergisi ve vatandaşlık vergisi