5 Mayıs 2011 Perşembe

OSMANLI ARŞİVİNDE KARADENİZ EŞKİYASI

place here to learn-treasure place here to learn-treasure-defıne defıne defıne defıne sıgnal sıgns-solutıons-map-defıne path defıne-detector-cın-magıc-defıne search bars made-metals-charm-bury-bandit-defıne of documents-mound-tumulus-bandits- mystery of money-jewellery-defıne-archaeology-hıstory museums-ıslamıc-defıne natural stone-sculpture-news-mythology-antıque-archaeology-ancıent cıtıes-regıons-ancıent trade routes-horasan-ebced-sıgnal solutıons-defıne search-roman-byzantıne maps-green coıns only defıne to learn
Osmanlı Arşivinden  Karadeniz Eşkiyası

Osmanlı Arşivinden  Karadeniz Eşkiyası

Mevcut yasalara aykırı hareketle toplum düzenini bozmaya yönelik yarı organize grupların faaliyetleri eşkıyalık olarak tabir edilmiştir. Şüphesiz, Osmanlı Devleti 1856- 1869 yılları arasında Trabzon Vilayeti haricindeki diğer vilayetler bünyesinde de eşkıyalık meselesi ile meşgul olmuştur. Eşkıyalığın oluşumu zuhur ettiği yörenin sosyo-ekonomik ve idari özelliklerine göre değişiklik arz etmektedir. Sosyal açıdan etnik ve dini yapının oluşturduğu harmoni devletin buhran dönemlerinde zaman zaman zedelenmiş ve doğal olarak sosyal yapının zengin bir çeşitlilik arz ettiği yörelerde suç grafiği yükselmiştir.(1) Ekonomik buhran dönemleri de eşkıyalık suçunun oluşumuna zemin hazırlayan etmenler arasında yer almaktadır. Ticaret yollarının değişimi, taşımacılıkta meydana gelen teknik yeniliklerin işsiz bıraktığı meslek mensuplarının ekonomik çöküşü ve iklime bağlı tarım ve hay-vancılık sektöründe meydana gelen ekonomik kötü gidişat dönemleri eşkıyalık faaliyetlerinin temelinde yatan bir diğer unsur olarak ele alınabilir. İdari yapıda meydana gelen değişimlerin oluşturduğu otorite boşluğu ve devletin kontrol mekanizmasındaki zafiyeti, yeni suç unsurlarına uygun ortamı sağlamaktadır.(2) Hukuki yapılanmada beliren aksaklıklar da eşkıyalık faaliyetlerine cazip bir ortam sunabilmektedir. Eşkıyalık suçuna verilen cezaların ağırlığı doğal olarak eşkıyalık faaliyeti gösteren kanun kaçaklarının yakalanması ve teslim olması konularında daha çetin bir mücadeleyi zorunlu kalmaktadır.(3) 1858 tarihinde Yürürlüğe giren "Ceza Kanunu" şeri' hukukun gereği olarak uygulanan kısas ve diyet usulünü kısmen kaldırmış ve hukuki açıdan eşkıyaların, teslim olduktan sonra yargılanmaları daha ılımlı hale gelmiştir.(4) Bununla birlikte daha sonraki yıllarda müsademe sonucu ele geçirilen eşkıyaların idamı uygulamasına devam edilmiştir.(5) Trabzon Vilayeti'nde meydana gelen eşkıyalık faaliyetlerinin temelinde yatan sebeplerin tespiti yörenin sosyal yapısını oluşturan unsurların birlikteliğindeki oluşumu da meydana çıkaracaktır. 1856-1869 yılları arasında Trabzon Vilayeti'ni tesiri altına alan siyasi, ekonomik,sosyal ve idari değişimler yörede meydana gelen eşkıyalık faaliyetlerinin sebep ve niteliklerini belirlemek amacıyla incelenecektir. Trabzon Vilayeti, Kırım Savaşı döneminde, yörede meydana gelen statüko değişikliklerinden ekonomik ve sosyal açıdan etkilenmiştir.(6) Karadeniz yöresinden Kırım Savaşı'na iştirak eden asker mevcudu hala bir muamma olmakla birlikte, yöreden savaşa iştirak eden askerlerin akibiyeti diğer bölgelerden savaşa gidip sağ olarak dönenlerden farklı olmadıkları tahmin edilmektedir. Örneğin, 1854 Kırım Savaşı'nda devletin yanında yer alan Zeybekler, savaş sonrası, ekonomik bunalımın artış göstermesi nedeniyle bulundukları yörelerde eşkıyalık faaliyetlerinin artışını hızlandırmışlardır. 1860'larda Kırım Savaşı'ndan dönen zeybeklerin Ege bölgesinden geçen ticaret kervanlarına baskın düzenlemeye başladıkları ve yöre ekonomisini asayişsizlik nedeniyle buhrana sürükledikleri belirtilmektedir. Karadeniz yöresinde, Kırım Savaşı yıllarında, Ege Bölgesi'nde meydana gelen eşkıyalıkla ilgili gelişmelere suç artış grafiği açısından, benzer gelişmelerin mevcudiyetini öne sürmek mümkündür. Kırım Savaşı esnasında 1855 tarihinde İngiliz komutanı William komutasındaki Kars'ın Ruslarca işgali Kafkaslarda Rus mevcudiyetini pekiştirmiş ve yöredeki Müslüman halkın kitleler halinde Osmanlı sınırlarına göçünü hızlandırmıştır.  Kafkaslarda baskıcı sistemini devam ettiren Rus işgali 1859 yılında Şeyh Şamil'in esir düşmesiyle Kırım ve Kafkasya'da bulunan Müslüman toplulukların Osmanlı'ya sığınmalarına neden olmuştur. 1855-1865 yıllarında yoğunlaşan Kafkas ve Kırım halklarının göçü, 1866-1876 arasında da münferit olarak devam etti. Kafkas ve Kırım yörelerinden göçen halkın ilk yerleşim merkezleri

Kaynakça

(1) - Meclis-i Vâlâ'da, sancak ve eyalet meclislerinde çözüme bağlanamayan suçların yargılanması
kapsamında ele alınan suçlar adam öldürme, hırsızlık ve eşkıyalık şeklinde
belirlenmiştir. Anlaşılacağı üzere eşkıyalık adam öldürme ve hırsızlığın ötesinde bir
suç unsuru olarak ele alınmaktadır. Musa Çadırcı, Tanzimat Döneminde Anadolu
Kentleri'nin Sosyal ve Ekonomik Yapıları, T.T.K.B., Ankara 1991, s.190.
 1829 yılında Yunan Krallığı'nın kuruluşu ile birlikte Ege ve Marmara yörelerinde
bulunan Rum halkın devlet aleyhtarı faaliyetlerinde artış tespit edilmektedir. Bu tarihlerde
Rum vatandaşlarının serbestçe Batı Anadolu'da seyahatleri casusluk yaparak halkı
isyana teşvik etme endişesi nedeni ile yasaklanmıştır. •.. Ahalinin asayişini sağlamak
ve kimliği meçhul kişilerin gelişi güzel her tarafta dolaşmalarını önlemek için herkesin
mürur tezkeresi bulundurması hususunda çıkarılan nizamnamenin herkese hatta yabancılara
da duyurulmasına dair kaime-i scnaverin, BOA , BEO, Mektubi KalemiKataloğu (A.MKT.UM), Nr.21/97, 1260 H.

(2) - Tanzimat, Islahat Fermanı gibi uygulamalar ve mahalli idarecilerin görev değişimleri
idari açıdan kaynaklanan otorite boşluğunu da gündeme getirmiştir. Örneğin, Erbaa
Kazası idarecisinin halka yapmış olduğu zulüm neticesinde halkın idareye karşı hoşnutsuzluğu
ve şikayetleri neticesinde kaymakamın Anapa'ya sürgün edildiği belirlenmiştir.
DDA, Cevdet Dahiliyye, Nr.11400, Erbaa Voyvodasının 1234 R. tarihinde sürgüne tabi tutulduğunu bildirir hüküm.


(3) - 9 Ağustos 1858 yılında "Ceza Kanunname-i Hümayunu" adı altında daha kapsamlı
yeni bir kanun yürürlüğe konuldu. 1810 tarihli Fransız ceza kanunu esas alınarak hazırlanan
yeni kanun i Temmuz 1926 yılına kadar yürürlükte kaldı. Musa Çadırcı, a.g.e, s.206.


(4) -"1858 tarihli Ceza Kanunu ile, şer'i hukukun vaz' ettiği cezai hükümler hukuken değilse
bile, fiilen kaldırmak niyeti ile hareket etmiştir ..... şahsa karşı işlenen suçların cezaları
olan kısas ve diyet cezaları dışında kalan diğer had cezalarını fiilen rafa kaldırarak
uygulama dışı bırakmıştır. Halil Cin, "Tanzimat Döneminde Osmanlı Hukuku ve
Yargılama Usulleri", 150. Yılında Tanzimat, Ankara 1992, s.12.


(5) - Yalova'da iki Fransız kadını dağa kaldıran eşkıyalar rehineler karşılığında fidye
istemiştir. Eşkiya üyeleri daha sonra yakalanarak idam edilmiştir. DDA, Yıldız Tasnifi,
Sadaret Hususi, Maruzat Evrakı, (Y.A.Hus). Nr.355/39, 7.2.1314 Rumi (R.)

(6) - .Kırım Harbi (1853-1856) yıllarında Karadeniz yöresinin haricinde bazı bölgelerde de
buhranlar meydana gelmiştir. Örneğin, 1853 tarihinde Aydın Vilayeti'nden Kırım Savaşı'na
45.000 asker gönderilmiş ve savaş sonrası geri dönebilenlerin çoğunun sakat
olması Aydın yöresindeki tarım uğraşısını sekteye uğratmıştır. Orhan Kurmuş, Emperyalizmin
Türkiye'ye Girişi, Savaş Yayınları, Ankara 1982,s.74.